Năm 1997, Jon Alvarez, Mikel Yanguas và Mikel Arteta cùng gia đình rời San Sebastian để đến Barcelona với nhiều mơ ước lớn lao.
Cả ba khi đó mới 15 tuổi, là đồng đội ở câu lạc bộ địa phương Antiguoko trong suốt 6 năm và đang háo hức trong một chuyến hành trình kèo dài 5 tiếng rưỡi, xuyên bán đảo Iberia, đến vùng đông nam chỉ để thử việc ở lò đào tạo La Masia trứ danh trong vòng một tuần.
Ba cầu thủ trẻ chỉ chơi ba trận ở đây và đã được đội bóng hàng đầu Tây Ban Nha ký hợp đồng. Giờ đây, Barcelona là ngôi nhà mới của họ. Lịch trình của Jon Alvarez, Mikel Yanguas và Mikel Arteta đơn giản là là học bài, luyện tập, ăn và ngủ trong một căn phòng ký túc xá có đến 12 chiếc giường.
Những năm tháng định hình con người Mikel Arteta
Trong khi nhiều cầu thủ trẻ dễ dàng thích nghi với cuộc sống mới, một số không nhỏ trong họ luôn gặp khó khăn.
Yanguas nằm trong nhóm cầu thủ không thoải mái với ngôi nhà mới. Anh nhớ lại: "Mọi chuyện thật khó khăn đối với tôi. Tôi chẳng ngủ nổi và sáng hôm sau mệt mỏi tới trường, rồi lại còn phải cố gắng luyện tập nữa.
Tôi nhớ nhà lắm, tôi đã khóc rất nhiều. Tôi chỉ ở đó một năm vì đó là một trải nghiệm vô cùng tồi tệ với tôi. Tôi chưa bao giờ nói với Mikel (Arteta) rằng tôi đã buồn như thế nào, tôi sống khá khép kín.
Nhưng Mikel thì khác. Cậu ấy cởi mở và nói chuyện với mọi người rất nhiều. Cậu ấy giỏi trong việc tạo lập mối quan hệ hơn tôi. Tinh thần của cậu ấy cũng rất vững nữa."
Đến khi nỗi nhớ nhà trở nên quá sức chịu đựng, Yanguas và Arteta dường như bước trên hai con đường song song trong cả sự nghiệp và cuộc sống.
Roberto Montiel, huấn luyện viên đội bóng địa phương Antiguoko có lẽ là người đầu tiên nhận ra tài năng khác thường của Mikel Arteta.
Trong trận đấu với đội trẻ của Real Sociedad, một trong hai gã khổng lồ ở Xứ Basque, Arteta một mình dẫn bóng qua tất cả các cầu thủ đội bạn, rồi lốp quả bóng qua đầu thủ môn bằng chân không thuận. "Quả bóng bay vọt qua xà ngang, nhưng tất cả chúng tôi đều quay sang nhìn nhau vì pha bóng đó quá tuyệt với" - huấn luyện viên Montiel nhớ lại.
Một người khác cũng muốn nói về kỹ năng đi bóng của Arteta, đó là Alverez - con trai của tiền vệ Diego Alvarez, tiền vệ trụ cột trong chiến tích vô địch của Real Sociedad mùa 1980/81 và 1981/82.
Đó là trận đấu mà Arteta đã đánh bại nhiều cầu thủ đối phương và một mình đối diện với khung thành. Tuy nhiên, anh lại chuyền bóng vào chân Alvarez thay vì đánh bại thủ môn để lập công. Pha bóng đó đã truyền đi một tín hiệu mạnh mẽ về tinh thần đồng đội của Mikel Arteta mà cũng là tôn chỉ của cầu thủ trẻ khi mới bắt đầu sự nghiệp.
"Cậu ấy nhỏ con so với tuổi và còn khá ngại ngùng, nhưng trên sân cỏ thì ngược lại. Trên sân, cậu ấy là một chiến binh.
Cậu ấy không dự dẫm vào bố mẹ. Ngược lại, Mikel đã rất độc lập ngay từ những ngày đầu tiên. Và khi cậu ấy mới 14 tuổi, chúng tôi đã đưa cậu ấy lên với lứa của Xabi Alonso, nơi cậu ấy đã thích nghi siêu nhanh." - Alvarez nói.
Mikel Yanguas và Mikel Arteta nhập học ở trường Barandiaran Lizeoa năm 13 tuổi và ở đó có đến 3 cậu học sinh khác tên Mikel - nhưng chỉ có Yanguas và Arteta được Athletic Bilbao, một đội bóng lớn trong vùng, mời luyện tập cùng câu lạc bộ. Trong 5 tháng liền, ngày nào họ cũng bắt taxi đến sân tập sau khi tan học, và nhanh chóng lọt vào mắt xanh của Barcelona ở giải đấu trẻ.
Được luyện tập ở một trong những đội bóng lớn nhất thế giới, nhưng những khoảnh khắc hạnh phúc nhất mà Yanguas nhớ được lại là những buổi tụ tập đánh bài và chuyến đi xem phim Titanic với Victor Valdes, người sau này đã trở thành thủ môn hàng đầu ở Barcelona và đội tuyển Tây Ban Nha.
Đó là điểm khác biệt lớn nhất so với Mikel Arteta. Yanguas không tìm được niềm vui chơi bóng ở đây. Anh bị cảm xúc chi phối quá nhiều khi phải xa gia đình và bạn bè. Lần gần nhất anh nói chuyện với Arteta lại chính là lời chào tạm tạm biệt đến trở về nhà sau cuộc hành trình chẳng mấy hạnh phúc ở La Masia.
Yanguas gia nhập học viện Athletic Bilbao và sau đó chơi cho nhiều đội bóng khác nhau ở Xứ Basque cho đến khi khi 30 tuổi. Hiện giờ, anh đang sinh sống ở vùng ngoại ô San Sebastian cùng vợ con, và làm cố vấn kinh doanh, đồng thời cũng huấn luyện đội bóng địa phương Villabona.
Một người đồng đội cũ khác của Mikel Arteta, Jon Alvarez vẫn đang gắn bó với Barcelona nhưng chưa bao giờ là trong vai trò cầu thủ chuyên nghiệp. Thay vào đó, anh làm vật lý trị liệu ở Camp Nou từ năm 2005.
Chật vật kiếm suất chơi ở Barcelona
Trong khi đó, Mikel Arteta lớn lên, bị kẹt giữa giữa hai tượng đài lớn của Barcelona: Huyền thoại Iniesta và Xavi Hernandez, người đang làm huấn luyện viên trưởng của đội bóng này. Đó là lúc Mikel Arteta học được rằng sự nghiệp chơi bóng sẽ không đến dễ như anh mường tượng trước đó, dù chính Mikel từng tự tin rằng anh sẽ thành công.
Những tuần đầu tiên đã dạy chàng tiền vệ trẻ đến từ Xứ Basque rằng anh sẽ cần phải rất khôn ngoan nếu muốn tồn tại ở La Masia, nơi mà hàng năm có rất nhiều cầu thủ bị thải loại để thay thế bằng những lứa tài năng mới.
Jofre Mateu, một "lão tướng" của La Masia khi Arteta mới đặt chân đến đây cho rằng người hậu bối đã rất nghiêm túc khi mà tuổi đời khá trẻ. Và anh cũng có đánh giá tương tự về Thiago Motta: "Hai đứa rất giống nhau. Chúng không quá nổi bật nhưng có ý tưởng rõ ràng, và hiểu rõ vai trò của mình ở lứa tuổi đó.
Chúng tôi thực hành rất nhiều mà không học lý thuyết. Các bài tập là để thành thục hơn với trái bóng. Hồi đó, không có những buổi xem lại băng hình, mà chỉ học kiểm soát bóng, rồi lặp lại như thế thôi. Họ cho chúng tôi chơi bóng theo ý mình, nhưng cũng gò chúng tôi vào những không gian nhỏ hơn, nơi mà tất cả phải nghĩ và đưa ra quyết định thật nhanh.
Mikel không có thiên hướng phòng thủ, nhưng ở vị trí số 4, cậu ấy có khả năng đọc tình huống nhanh và có nhiều năng lượng và tần suất hoạt động cao hơn những người cùng vị trí. Cậu ấy nhút nhát nhưng chẳng cần nói một lời nào, bạn cũng cảm nhận được sự tự tin của cậu ấy."
Chàng trai Arteta khi ấy có ngọn lửa đam mê mãnh liệt, khiến anh khác biệt với những tiền vệ sáng tạo khác, và anh biết khi nào nên bộc phát và khi nào không. Mateu nhớ lại: "Có một cuộc ẩu đả giữa hai cầu thủ (trong lúc luyện tập) khi một người tắc bóng mạnh và người còn lại thì phàn nàn. Người tắc bóng nói, 'Đây là cách tôi chơi bóng, nếu cậu không thích thì ...'
Arteta liền đến và nói: 'Không, cậu hãy chơi như thế này vào chủ nhật ấy. Còn đây là đồng đội, nên là giữ năng lượng và sự bạo lực của cậu cho trận đấu đi."
Arteta được luyện tập thường xuyên với đội Một của Van Gaal, cùng với những người tiền bối như Guardiola, Luis Figo, Luis Enrique, Patrick Kluivert và Rivald. Đó là năm 1999 - Xavi và Carles Puyol đã nhảy vọt lên đội Một, bạn thân Nano của Arteta cũng có trận ra mắt cổ động viên. Tuy nhiên, đó cũng là năm cuối cùng của Louis Van Gaal ở Camp Nou, mặc dù ông đã mang về hai danh hiệu trong hai mùa đầu tiên dẫn dắt đội bóng.
Đến năm 2000, hàng đợi của vị trí tiền vệ thậm chí còn dài hơn khi tân thuyền trưởng Lorenzo Serra Ferrer mang về những Ivan de la Pena, Emmanuel Petit và Gerard Lopez.
Điều này đồng nghĩa với việc Arteta phải cạnh tranh với những Guardiola, Enrique, Phillip Cocu, De la Pena, Petit, Lopez, Simao, Bolo Zenden và Jari Litmanen. Đó là còn chưa kể đến những người đàn anh ở đội B như Xavi, Gabri, Sergio Santamaria và cả tiền vệ hào hoa Iniesta.
"Thành thực mà nói, tôi không nghĩ Mikel có thể thành công ở Barcelona," Mateu nói. "Ai cũng biết cậu ấy có cơ hội vì cậu ấy có tài, nhưng Xavi quá đặc biệt còn Iniesta có thể chơi ở mọi vị trí.
Với Serra Ferrer (người từng làm giám đốc học viện trước khi lên làm HLV trưởng hay Van Gaal), chúng tôi đều ký vào bản hợp đồng 5 năm mà trong đó có đề rõ mức lương. Arteta, Trashorras và Nano phá vỡ quy tắc đó và ký hợp đồng ngắn hạn với mức lương nhiều hơn.
Họ nhận ra tương lai của họ không phải là Barcelona một cách sớm hơn những cầu thủ khác."
Đến giữa mùa 2000/01, Arteta chuyển đến Paris Saint-Germain theo một bản hợp đồng cho mượn kéo dài 18 tháng, kèm theo điều khoản mua đứt. Serra Ferrer, người đã theo dõi Arteta từ hồi anh ở học viện, cho rằng anh không có chỗ ở đội hình chính và kết quả là Arteta chưa một lần chơi cho đột Một của Barca.
Vị chiến lược gia gạo cội sau này giải thích: "Arteta là mẫu cầu thủ có cá tính và đủ khả năng để trở thành cầu thủ của Barcelona. Nhưng khi đó, chúng tôi có bốn hoặc năm cầu thủ có thể chơi mọi vị trí ở hàng tiền vệ.
Mikel chính là người đề xuất ý tưởng chuyển nhượng với đội bóng. Cậu ấy nói rõ rằng, nếu cậu ấy không lên được đội Một, cậu ấy muốn ra đi."
Khởi đầu mới ở Paris Saint-Germain
Sang Paris Saint-Germain, Arteta chơi bóng trong đội hình toàn sao của huấn luyện viên Luis Fernandes. Mới bước sang tuổi 18, anh đã ở chung phòng thay đồ với những Mauricio Pochettino, Gabriel Heinze, Jay Jay Okocha và Nicolas Anelka. Đến mùa hè năm 2001, PSG khiến dàn sao thêm lấp lánh với Ronaldinho đền từ Gremio của Brazil.
May mắn cho Arteta, ở Paris có một vị chiến lược gia rất hiểu anh, và ở đó cũng có nhiều người nói tiếng Tây Ban Nha. Huấn luyện viên Luis Fernandes, người mà Arteta gọi là huấn luyện viên có tầm ảnh hưởng lớn nhất với sự nghiệp anh, nói: "Cậy ấy không nói tiếng Pháp, nhưng ở đây có Cristobal, Pochettino và tôi - huấn luyện viên người Tây Ban Nha. Có nhiều người nói tiếng Tây Ban Nha trong đội hình nên cậu ấy cũng không gặp quá nhiều khó khăn. Nhưng cậu ấy cũng học tiếng Pháp rất nhanh.
Mikel Arteta là một cậu bé rất thông minh. Cậu ấy thích nghi bằng sự thông minh cả trong và ngoài sân cỏ. Cậu ấy rất biết phép lịch sử, biết cách cư xử, và luôn thể hiện sự tôn trọng với người khác.
Ở PSG, chúng tôi yêu cầu cậu ấy nhận bóng kỹ thuật, xoay người và làm bóng. Nhờ phẩm chất của mình, cậu ấy thực hiện một có dễ dàng. Cậu ấy có đủ sự thông minh để chuyền những đường bóng sáng tạo, và để trở nên nổi bật và thành công."
Ở PSG, Mikel Arteta được chơi ở vai trò kiến thiết, vị trí mà anh luôn khao khát ở Camp Nou nhưng chưa một lần được thử sức. Mặc dù Arteta là thành viên trẻ tuổi nhất trong đội, nhưng huấn luyện viên Fernandes không bao giờ ngại giao cho anh những trách nhiệm lớn.
Tài năng phi thường của Xavi và Iniesta đã bóp nghẹt cơ hội chơi bóng ở Barcelona của Arteta. Dĩ nhiên, họ đã trở thành những tiền vệ hào hoa, và thành công nhất thế hệ của mình. Cùng với Sergio Busquets, họ đã tạo nên bộ ba tiền vệ xuất sắc nhất mọi thời đại.
Có thể, Mikel Arteta vẫn có cơ hội nếu Barcelona không mang quá nhiều tiền vệ từ bên ngoài về thay vì sử dụng những cầu thủ có sẵn ở học viên.
Cũng có thể, anh đơn giản là sinh ra vào đúng thời đại mà lò La Masia đang phát triển cực thịnh và có quá nhiều sự cạnh tranh bên trong đó. Nói cách khác, anh giỏi nhưng không gặp thời, giống Andy Murray của thế giới quần vợt.
Sự nghiệp chơi bóng của Mikel Arteta có thể không có nhiều kỳ tích, nhưng anh đang tỏa sáng ở vai trò quản lý. Serra Ferrer hy vọng rằng Arteta có thể hoàn tất giấc mơ Camp Nou ở một vai trò mà anh không thể làm được khi còn là cầu thủ.
Ông nói: "Tôi thích xem Arsenal của cậu ấy và cái cách cậu ấy trở thành người thủ lĩnh.
Nó phản chiếu hình ảnh của cậu ấy khi còn là cầu thủ trẻ ở Barcelona. Cậu ấy có sự tự tin, và có thể truyền đạt ý tưởng với những người khác.
Hy vọng một ngày nào đó, tôi sẽ gặp lại cậu ấy ở đây, khi cậu ấy dẫn dắt đội Một."
XEM THÊM: Top 10 huấn luyện viên hưởng lương cao nhất thế giới bóng đá
